Magnezyum bileşikleri, laktuloz, sorbitol, polietlen glikol ve sodyum fosfat, ozmotik etkl laksatflerdir.
Aşağıdakilerden hangsi ozmotik etkili laksatiflerden biri değildir?
A) Magnezyum bileşikleri
B) Laktuloz
C) Sorbitol
D) Polietilen glikol
E) Bisakodil
Feçesin yumuşamasını ve kolay atılmasını sağlayan ilaçlara laksatifler denir. Purgatifler ise daha güçlü bir etkiyi tarif eder ve kalın bağırsaklardan feçesin sulu hâlde istem dışı olarak atılmasını sağlar.
Purgatif etki, laksatif etkinin şiddetlenmiş hâlidir. Bazı laksatifler, zayıf etkili olduklarından fazla dozda alınsalar bile purgatif etki oluşturmaz. Purgatif ilaçlar ise düşük dozda uygulandıklarında bile laksatif etki yapar. Laksatif ilaçlar etki mekanizmalarına göre yumuşatıcı laksatifler, kitle oluşturan laksatifler, osmotik laksatif-purgatifler ve stimülan laksatif- purgatifler olarak ayrılabilir. Purgatif etki için laksatif ilaçlar rektal yolla lavman şeklinde uygulanır.
Laksatif ve Purgatif İlaçların Sınıflandırılması
I-Yumuşatıcı laksatifler (Zeytin yağı, Sıvı vazelin, Dokuzat sodyum, Dokuzat potasyum),
II-Kitle oluşturan laksatifler (Metilselüloz, Na tuzları, Psyllium tohumları, Agar, Kepek, Kitre zamkı),
III-Ozmotik laksatif ve purgatifler (MgSO4, Na2SO4, Sorbitol, Laktuloz),
IV-Stimülan laksatif ve purgatifler (Bisakodil, Fenolftalein, Sisaprit, Hint yağı) olarak sınıflandırılır.
I-Yumuşatıcı Laksatifler; Hastada diyareye neden olmaksızın dışkıyı yumuşatan maddelerdir. Yumuşatıcı laksatifler kaydırıcılar ve nemlendiriciler olmak üzere iki alt grupta toplanır.
1-Kaydırıcılar; sıvı vazelin, gliserin, zeytinyağı, pamuk yağı ve benzeri sıvı bitkisel yağlar olup diyare yapmaksızın feçesi yumuĢatır. Oral veya rektal yoldan uygulanır.
2-Nemlendiriciler; anyonik deterjan niteliğinde ilaçlardır. Bu grupta Dokuzat sodyum ve Dokuzat potasyum yer alır. Yüzey gerilimini düşürerek bağırsak suyu ile yağların feçes kitlesi içine kolayca nüfuz etmesini ve feçesin yumuşak kalmasını sağlayarak etkilerini gösterir. Diyare ve abdominal kramp yan etkilerindendir. Oral veya rektal yoldan uygulanır.
II-Kitle Oluşturan Laksatifler; Metil selüloz, Kalsiyum polikarbofil, psyllium tohumları, agar ve kepek bu gurupta yer alan ilaçlardır. GİS kanal içinde su ile temasa girdiklerinde su tutarak şişer ve kitleleri artar. Böylece feçesin yumuşak kalmasını sağlar. Eczacılıkta bu tür maddelere müsilaj denir. Bağırsak lümeninden iyi absorbe olmayarak su retansiyonuna neden olur. Kronik konstipasyon tedavisinde tercih edilir. Etkileri tedavinin 2-4. gününde başlar. Çok iyi tolere edilir. Yan etkileri minimaldir.
III-Osmotik Laksatif-Purgatifler; Bağırsakta absorbe edilmeden kalan ilaç beraberinde su tutarak feçesin sulu kalmasına neden olur ve bağırsak çeperinin gerilmesi sonucu motiliteyi artırır. Bu grup ilaçlar en çabuk etki yapan laksatif - purgatiflerdir. Osmotik laksatif- purgatifler iki gruba ayrılır.
1-Tuz içeren osmotik laksatifler; Magnezyum sülfat, Magnezyum sitrat, Magnezyum hidroksid, Sodyum fosfat ve maden suyu içeren ilaçlardır. Oral yoldan kullanılır. Sodyum fosfat rektal olarak da kullanılır. Etki oral alımdan 3-6 saat, rektal uygulamadan 5-15 dakika sonra başlar. Bu ilaçlar bağırsakların akut olarak boşaltılması amaçlandığında (cerrahi ve parazitlerin eliminasyonu gibi) kullanılır.
2-Tuz içermeyen laksatifler; Bu grupta Gliserin, Laktuloz, Sorbitol ve Mannitol solüsyonları yer alır. Bunlar oral (laktuloz) veya rektal yoldan (gliserin) uygulanabilir.
IV-Stimülan Laksatif - Purgatifler; Stimülan laksatif - pürgatifler; Bisakodil, Fenolftalein, Napikosülfat, Sisaprit ve Hint yağı (risinol)dır. Feçesteki su ve elektrolitlerle birlikte bağırsak motilitesini de artırır ve itici kasları güçlendirir. Oral kullanılır. Etkinin başlaması alınmalarından 6 – 8 saat sonra başlar. Kronik kullanımı laksatif bağımlılığı ve ciddi diyareye neden olur.
Bisakodil, ozmotik etkili değildir. Bağırsak duvar stimülasyonu/irrtasyonu yaparak etki gösterir.
Magnezyum bileşikleri, laktuloz, sorbitol, polietlen glikol ve sodyum fosfat, ozmotik etkl laksatflerdir.
